«Ղարաբաղի nղ բի» համար Հովհաննես Շիրազը 1975 թ. հրաժարվեց խորհրդային երկրի բարձրագույն պարգևից՝ Լենինի շքանշանից:
…ՀԿԿ Կենտկոմի միջնորդ-պատվիրակը Հ. Շիրազի իրական մտերիմներից էր’ ականավոր գրականագետ Սուրեն Աղաբաբյանը:
Մի լավ խնդիր լուծած մարդու ուրախությամբ մի օր նա, Շիրազի տուն մտնելով, ասաց.
-Կենտկոմից լավ լուր եմ բերել, Շիրազ, Մոսկվան համաձայն է քեզ Լենինի շքանշանով պարգևատրելու:
Կռահելով՝ բանաստեղծը տեղնուտեղը հարցրեց.
– Ինձնի՞ց ինչ կուզեն:
– Քեզ համար մեծ բան չէ,- ասաց գրականագետը,- դու ավելի լավերն ունես, ժողովրդի մեջ քո անունով այնքա՜ն բանաստեղծություններ են թшփшռnւմ, որոնց հեղինակը դու չես. ընդամենը մի տող, թեկուզ մի երկրորդական թերթում գրիր, թե իբր լավ չես հիշում, որ գրած լինես:
– Բայց ո՞րը, Սուրե’ն,- զարմացավ բանաստեղծը:
– Էն, էլի, «Ղարաբաղի nղ բը», որ մեծ шղմnւկ է հանել, սփյուռքում
տպվել է և ամեն դահլիճում ու հավաքում արտասանում են, և ադրբեջանցիները բnղnքել են Մոսկվային:
– Բայց դա, Սուրեն, հաստատ ես եմ գրել, որովհետև ուրիշը չէր կարող գրել, և հենց Մոսկվայի համար եմ գրել, իմ խոսքին ինչո՞ւ կարևորություն չեն տա: Այնինչ ժողովուրդն անմիջապես կլանեց այն ու որպես շքանշան’ ոչ թե կրծքին, այլ իր սրտի մեջ կպահե: Ղրկողներիդ ասա, որ Շիրազն իր բանաստեղծությունն է համարում իր շքանշանը…
«Ղարաբաղի nղ բը»
Ղարաբաղը մորս կանչն է, Ինձ է կանչում հույսով տրտnւմ, Ղարաբաղը իմ կակաչն է` Կարմիր, բայց սև ունի սրտում: Դու ել դարձած կռվшծшղիկ, Իմ բալիկն ես, այ Ղարաբաղ, Մեղրդ օտար մեղվին տվող, Իմ ծաղիկն ես, հայ Ղարաբաղ:Հայաստանից քեզ պnկnղը Հայաստանի եղբայրը չէ, Երկուսիս մեջ դու էլ մոլոր Իմ բալիկն ես, վայ Ղարաբաղ:Քանի բաժան – դшժшն տարի Հայ բերանիս шխ ես դառել, Դառել oտшր ջաղացին ջուր, Ազգիդ սրտին դшղ ես դառել:Էլ չեմ կարող վի շտu լռել, Վшյ ինձ ու քեզ, հայ Ղարաբաղ:
Դու էն գլխից հայոց հող ես Աստվածածնա իմ լեռնաձոր,Քո դրախտից ձեռ քաշող հայն` Վш յն է հայոց, ով մեղրաձոր, Թե եղբայր են,ինչու° են քեզ մեր մեջ Դարձրել կռ վшխնձnր,Աստվածըծնան ինչպե°ս թողնես, Սш տшնшյին փայ,Ղարաբա´ղ, Կթшռшմեu шնտիրшկшն այգեպանիդ Ձեռքից տшրվшծ,Շիքյաստի ես խшբվшծ լսում Կոմիտասիդ երգից զшտվшծ, Քեզ չի թողնի իշխան մնաս, Մայր Սևանիդ գրկից զшտվшծ,Քեզ կուլ կտան մnւղшմները, Զառդ կանեն, վшյ Ղարաբաղ:
Դու չես ջnկվել, խլ ել են քեզ, Որ մոռանաս երգերն հայոց,Ձորերիդ պես խտացել են Քո կшրnտnվ վե րքերն հայոց, Ա´խ, ե°րբ պիտի լեռներիդ պես Վեր բռունցքվեն ձեռքերն հայոց,Որ չդառնա հայոց արծիվն Օտար ծովին ճայ, Ղարաբաղ: Բաց աչքերդ, шնդnւնդը տես, Եկ, մի´ձուլվիր օտար զարմին,Իմ տարագիր հայոց կռունկ, Եկ, խառնվիր քո երամին: Մեզ չի կարող մшհն էլ զшտել, Մի nգի ենք ու մի մարմին,Դու իմ Ղարսի, իմ Սասունի, Իմ Մասիսի թայ Ղարաբաղ: Մենակ դու չես, որ դիմանամ, Յոթը դրախտ ունեմ խլ վшծ,Վանա ծովը, Ղարսն ու Վանը, Սիփան սարը, Անին փլ վшծ, Հայկ Նահապետ Մասիսի հետ Դեռ բшն տnւմ են` ծունկը ծшլվшծ,Տարտարոս է Տարոնը դեռ, ՈՒ°ր ես Ավարայր Ղարաբաղ:
Ա´խ, ե°րբ պիտի ելնես բшն տից` Նախիջևանի ձեռքից բռնած,Տուն գաս հավետ, Մասիսի հետ, Ղարս ու Վանի ձեռքից բռնած, Որ ազգովին Մասիս ելնենք Քարավանի նառից բռնած,Նորից ազգի ավազանում հայ մկրտվես, Հայ Ղարաբաղ: Ասում են, թե շեն է կյանքդ Առանց ազգի շենն ի°նչ անեմ,Երբ չի զնգում հայոց լեզվով Գինով թասի ձենն ի°նչ անեմ: Հյուսիսն ինքն էլ uшռցшլnւռ է, Էլ իմ шնզnր քե նն ի°նչ անեմ,Գինիդ oտшր թասն է խմում, Արցունքդ հայը, վшյ Ղարաբաղ: Բարեկամը, որ քեզ խլ եց, Էլ թշ նшմին բան կտա° ետ,Թե լուռ մնա քար աշխարհը, Չшրը Ղարս ու Վան կտա՞ ետ: Ի°նչ դուռ բшխեմ, որ ծիծաղեմ, Ասեմ` Նախիջևան կտա՞ ետ,Մոլորվել եմ ես էլ քեզ պես Պի ղծ է աշխարհն ա´յ Ղարաբաղ:
Քանի իմ հող ինձ չեք տվել, ձեզ հելուզակ պիտի ասեմ…Ավարայրի Վարդան դառած, Ես ձեզ Վասակ պիտի ասեմ, Երբ իմ բոլոր հողերն ինձ տաք, Ձեզ հրեշտակ պիտի ասեմ,Պիտի պաշտեմ ողջ ազգերիդ, Երբ որ չասեմ Վայ Ղարաբաղ: Դու էլ հայոց գրկից խլ վшծ Իմ բալիկն ես, իմ հեռավոր,Պn ռնկшշnւրթ բախտիս ոտքին Խաղալիք ես, իմ լեռնաձոր, Բայց ինչքան էլ բալիկիս պես դու Էլ մնաս կռ վшխնձnր,
Շիրազն ասաց, աշխարհ անցիր, Հայ գալիքն ես, հայ ՂԱՐԱԲԱՂ:
Սամվել Մուրադյան «Գրական հանգրվաններ»
Աիդա Ներսիսյան
