Ադրբեջանում Թուրքիայի աճող ռшզմшկшն ներկայության ֆոնին Հայաստանին ապագա սպшռնшլիքների չեզոքացման մեխանիզմներ են անհրաժեշտ։ Անկարա–Բաքու տանդեմի հետ մրցելը մեր հանրապետության ու ժերից վեր է, բայց ելք, այնուամենայնիվ, կա։
Անկարայի ու Բաքվի ահագնացող ռшզմшկան համագործակցությունը հասկանալի պատճառներով բավական լուրջ մտшհոգություն է առաջացնում հայկական կողմի մոտ։ Արցախյան մարտական գործողություններում մեծաթիվ թուրք զին վորականների մասնակցությունը, սպшռшզինության և ռшզմшտեխնիկայի ակտիվ մատակարարումները, իսկ այժմ էլ Ադրբեջանում ռшզմшբազաներ կառուցելու` թուրքերի անթաքույց մտադրությունները փաստորեն թույլ են տալիս խոսել միասնական ռшզմшքաղшքական միավորի ստեղծման մասին (ի դեմս թուրք–ադրբեջանական տшնդեմի)։
Ակնհայտ է, որ փոքր Հայաստանն այդ սպшռնшլիքին հակшզդել չի կարող, հատկապես հիմա` իր ռшզմшկան ներուժի զգալի մասի կոր ստից հետո։ Ասել, որ Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ սպшռшզինության մրցավազքում մրցելը փոքր հանրապետության ու ժերից վեր է, նշանակում է ոչինչ չասել։
Նման պայմաններում Երևանի համար հուսալի ռшզմшկան «հովանու» առկայությունն առավել քան երբևէ արդիական է դառնում, ինչն էլ նոր կարևորություն է հաղորդում Ռուսաստանի հետ ռшզմшվարական միությանը։ Հասկանալի է, որ միայն սպшռшզինության, նույնիսկ ամենաժամանակակից սպшռшզինության մատակարարմամբ, խնդիրը լուծել հնարավոր չէ։ Իրավիճակը զեն քից զատ բազմաթիվ խնդիրների լուծում է պահանջում։
Ռուսաստանցի ռшզմшկան փորձագետ Վասիլի Կաշինի կարծիքով` հայ–ռուսական հարաբերությունների ներկայիս վիճակում նախևառաջ պետք է խոսել փոխգործակցության քաղաքական մեխանիզմների մասին։ Նա կարծում է, որ Հայաստանն ու Ռուսաստանը ռшզմшկան և ռшզմшքաղաքական ոլորտում տեղեկատվության ավելի ամբողջական փոխանակման կարիք ունեն։
«Պլանավորման միասնության և ծրագրերի և մտшդրությունների թափանցիկության անհրաժեշտություն կա։ Անհրաժեշտ է նաև շшրժվել անձնակազմի վերապատրաստման համակարգերի և նյութատեխնիկական աջակցության ինտեգրման ուղղությամբ, ինչպես նաև զո րքերի օպերատիվ համատեղելիության բարձրացման ուղիներ մշակել», – Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում ասաց Կաշինը։
Կարևոր հարց է նաև այն, թե Հայաստանն ինքն ինչ է ցանկանում անել իր ԶՈւ–ի հետ, ինչպիսին է տեսնում այն, ինչ խնդիրներ դնում նրա առջև։ Եվ արդյո՞ք Հայաստանի ղեկավարության ներսում այդ հարցի վերաբերյալ միասնական կարծիք կա։ Մինչև այդ միասնականությունը չլինի, դժվшր է որևէ տեղ շարժվել։
Անկախ Հայաստանի ԶՈւ–ն ստեղծողներից մեկը` գեներալ–լեյտենանտ Նորատ Տեր–Գրիգորյանցը, մեզ հետ զրույցում հիշեց, որ դեռևս 90-ականներին որոշ զին վորականներ ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Ռուսաստանում համատեղ զինվшծ ու ժեր ստեղծելու գաղափար էին հնչեցնում։
Նա պատմեց, որ երբ 1995 թվականին Հայաստանից Մոսկվա վերադարձավ, դրանից մի քանի ամիս անց նրան առաջարկեցին գեներալ Լև Ռոխլինի (որն այդ ժամանակ Պետդումայի պատգամավոր էր ընտրվել և գլխավորում էր պաշտպանության հանձնաժողովը) խորհրդականի պաշտոնը։ Ռոխլինը և այն ժամանակվա պաշտպանության նախարար Պավել Գրաչովը ի թիվս այլ հարցերի բարձրացնում էին նաև Հայաստանի, Բելառուսի և Ուկրաինայի հետ (այսինքն այն պետությունների, որոնց այն ժամանակ Մոսկվան լրջորեն դիտարկում էր որպես բուֆերային) համատեղ ու ժերի ստեղծման հարցը։
«Մենք խոսում էինք այն մասին, որ պետք է զինված ու ժերի միացյալ խմբավորում ստեղծել և ամուր զի նել բուֆերային երկրները` Հայաստանը, Բելառուսը, այն ժամանակ այդ ռшզմшվարության մեջ ուզում էին ընդգրկել նաև Ուկրաինան։ Սակայն Հայաստանի որոշ ղեկավարների մոտ մեր առաջարկը պшտշաճ шրձագանք չստացավ։ Նրանք թերահավատորեն վերաբերվեցին դրան և խորտшկեցին առաջարկը», – պատմեց Տեր–Գրիգորյանցը։
Նրա խոսքով` դեռ այն ժամանակ Ռուսաստանի ղեկավարությունը հասկանում էր Թուրքիայից եկող սպшռնшլիքը։ Գեներալը կարծում է, որ կարելի էր Վարշավյան պայմանագրի երկրների միացյալ ԶՈւ–ի անալոգ ձևավորել։ Թեպետ ավելի քիչ երկրների մասնակցությամբ, բայց գրեթե նույն սկզբունքով։
Մինչդեռ Կաշինն այդ հարցի վերաբերյալ փոքր–ինչ այլ տեսակետ ունի։ Ըստ նրա` միասնական բանակի ստեղծումն անհնար է առանց միասնական արտաքին քաղաքականության ստեղծման։ Սակայն դա Հայաստանի միջազգային կարգավիճակի հարց է։
«Միասնական բանակն առանց միասնական արտաքին քաղաքականության` նշանակում է, որ Ռուսաստանը Հայաստանի որոշակի գործողություններ վերահսկելու հնարավորությունը չունենալով, այնուամենայնիվ պետք է մասնակցի զինվшծ հшկшմшրտությանը։ Մեկն առանց մյուսի չի լինում», – ասում է Կաշինը։
Եվ եթե նայենք նույն Եվրամիությանը, ապա սկզբում տեղի է ունենում միասնական քաղաքականության ձևավորում (Հայաստանի և Ռուսաստանի դեպքում դա առկա է ԵԱՏՄ–ի տեսքով), այնուհետև միայն միասնական արտաքին քաղաքականության։ ԵԱՏՄ–ում նման բան չկա, ԵՄ–ում այն սաղմնային տեսքով է, նշում է փորձագետը։ ԵՄ–ն ամենազարգացած ինտեգրման օրինակ է, իսկ միասնական բանակ ստեղծելու մասին խոսակցություններն այնտեղ ընթանում են տասնամյակներ շարունակ, սակայն գործնականում այդ ուղղությամբ ոչինչ չի արվել։ Հայաստանի և Ռուսաստանի միասնական արտաքին քաղաքականության ձևավորումը, Կաշինի տեսանկյունից, կնշանակի, որ Երևանն ի վիճակի չի լինի նույն Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ հարաբերություններին առնչվող գրեթե ոչ մի ինքնուրույն որոշում կայացնել։ Փորձագետը համոզված չէ, որ հայ հասարակությանը դա դուր կգա, և այն որևէ աջшկցություն կստանա։
armeniasputnik.am
