15 հետաքրքիր փաստ՝ հայերի մասին
1. Հայերն աշխարհի ամենահին քրիստոնյա ազգն են։
Նրանք քրիստոնեություն են դավանում 1715 տարի և հետևաբար, աշխարհի ամենահին քրիստոնյա ազգն են (թեպետ հայերի քրիստոնեացումը սկսվել է ավելի վաղ՝ երկու հազար տարի առաջ, արդեն Հիսուս Քրիստոսի կենդանության օրոք, բայց վերջնականապես հաստատվել է 1715 տարի առաջ),
2. Հայաստանում միջին հաշվով ապրում է միայն յուրաքանչյուր 5-րդ հայը։ Աշխարհում հայերի ընդհանուր թիվը հասնում է 12-15 միլիոնի, որից 10-12 միլիոնը ապրում է Հայաստանից դուրս։
3. Հայերը հին հռոմենացիներից ավելի հին են: Համաձայն աշխարհի ակադեմիական (խորհրդային, եվրոպական, ամերիկյան, արաբական և այլն) գիտության՝ ժամանակակից հայ ազգը ձևավորած ժողովուրդների էթնոգենեզն ավարտվել է մեր թվարկությունից 6 դար առաջ։ Էթնոգենեզի սկզբում գիտական աշխարհի մի մասը պատկանում է մ. թ. ա. 25-30-րդ դարերին, մյուս մասը՝ մ. թ. ա. 13-րդ դարերին։
4. Հայոց լեզուն ինքնուրույն ճյուղ է: Որպես խումբ կամ ենթախումբ՝ սկսեք բոլոր հնդեվրոպական լեզուներից: Երկու լեզուները՝ հայերենն ու հունարենը, նույնիսկ որևէ խմբի չեն պատկանում և անկախ ճյուղեր են:
5. Հայերն ունեն իրենց ցեղը; Մարդաբանները, որոնք ուսումնասիրել են հայերին, եկել են այն եզրակացության, որ այս ժողովուրդը իրենից ներկայացնում է անկախ ռասա, որն անվանել են՝ արմենոիդ: Արմենոիդի մրցավազքը փոքր մրցավազք է մեծ սպիտակ ռասայի մեջ: Բացի հայերից, այս ցեղի մեջ մտնում էին հին խեթերը, իսկ ժամանակակից ժողովուրդների մեջ՝ ասորիները, ինչպես նաև որոշ թուրքեր, վրացիներ, քրդեր, հրեաներ և սիրիացիներ։
6. Հայերը գենետիկորեն ամենապահպանված ժողովուրդն են։ Գենետիկները, որոնք մանրամասնորեն ուսումնասիրել են հայկական գենոֆոնդը, եկել են մի զարմանալի եզրակացության, ըստ որի վերջին 3 հազար տարիների ընթացքում հայերի ճնշող մեծամասնությունը չի ընդունել այլ ժողովուրդների գենետիկական ներարկումներ։ Այսինքն՝ 3 հազար տարի ոչ մեկի հետ չեն խառնվել ու ոչ մեկին չեն ձուլել՝ պահպանելով իրենց արյունը։
7. Հայ եկեղեցին գոյություն ունեցող դավանանքներից ոչ մեկին չի պատկանում։ Բոլոր քրիստոնեական եկեղեցիները պատկանում են ինչ-որ դավանանքի: Կան ուղղափառության, կաթոլիկության, բողոքականության, լյութերականության և այլ եկեղեցիներ: Հայ եկեղեցին նրանցից և ոչ մեկին չի պատկանում, այլ առանձին եկեղեցի է, որը կոչվում է Հայ Առաքելական եկեղեցի, որն ունի երկու կաթողիկոսություն, սրանք էլ՝ թեմեր։
8. Հայերն աշխարհում առաջին տեղն են զբաղեցնում միջնադարյան գրողների թվով. 5-17-րդ դարում հայ ժողովուրդը ծնել է ավելի քան 300 գրող, որոնք գրել են ավելի քան 17 հազար գիրք։ Ավելի քան 180 գրողների գրքերի բնօրինակները պահպանվել են մինչև օրս և պահվում են աշխարհի ամենամեծ թանգարաններում։
9. Հայերն ունեցել են աշխարհի ամենամեծ պետությունը։
30 տարվա կարճ ժամանակահատվածում՝ մ. թ. ա. 95-65 թվականներին, իր տարածքով հայկական պետությունն աշխարհի ամենամեծ պետությունն էր, որը ձգվում էր հյուսիսային Կովկասից մինչև Եգիպտոս և Կիպրոսից մինչև Միջին Ասիա:
10. Վերջին հազար տարիների ընթացքում հայերի թվի չավելացման պատճառը Հայաստանում օտարի՝ հազարամյա տիրապետությունն էր, որի ընթացքում հայերը պարբերաբար բնш-ջնջ-վեցին այն պшտճшռով, որ հրաժարվեցին ընդունել մահմեդականություն՝ հшմшռորեն պահպանելով իրենց քրիստոնեական հավատքը։
11. Հայերի մեջ սրբերի թիվն ավելի մեծ է, քան մյուս բոլոր քրիստոնյա ժողովուրդների մեջ՝ միասին վերցրած։ Կաթոլիկ եկեղեցու որոշմամբ 2015 թվականին թուրքերի uպш-նшծ 1,5 միլիոն հայեր Սուրբ Կաթոլիկ եկեղեցին սրբերի շարքին են դասել՝ համաձայն սրբադասման կանոնների։ Վատիկանի Սուրբ Պետրոս տաճարում սրբադասման արարողությունը տեղի է ունեցել Հռոմի պապի գլխավորությամբ.
12. Հայկական Սփյուռքը աշխարհի ամենահարուստ սփյուռքներից մեկն է։ Ըստ հաշվարկների՝ միայն համաշխարհային հայկական սփյուռքի ներդրումային հնարավորությունները կազմում են տարեկան 300-500 միլիարդ դոլար։ Համեմատության համար նշենք, որ դա մոտավորապես 3 անգամ ավելի է, քան՝ Ուկրաինայի պետական բյուջեն, 5 անգամ ավելի, քան՝ Բելառուսի պետական բյուջեն, 2 անգամ ավելի, քան՝ Ղազախստանի բյուջեն և 6 անգամ ավելի, քան՝ Ադրբեջանի բյուջեն։
13. Հայերը Ռուսական կայսրությանը տվել են ավելի շատ գեներալներ, քան Ռուսաստանի բոլոր ազգային փոքրամասնությունները՝ միասին վերցրած։ 1720-1918 թվականներին Ռուսական կայսրության բանակում ծառայել է 132 հայ գեներալ։ Սա ավելին է, քան Ռուսաստանի մնացած բոլոր ժողովուրդների գեներալների թիվը՝ միասին վերցրած։
14. Հայերն իրենց անվանում են հայ՝ հնագույն աստվածության՝ Հայկի անունով։ Տարբեր ժողովուրդներ պատմականորեն հայերին տարբեր կերպ են անվանել։ Այսպես. օրինակ՝ վրացիները հայերին անվանում են «սոմեխ», իսկ նրանց երկիրը՝ «սոմխեթի», թուրքերը պատմականորեն անվանում են «էրմենի», արաբները՝ «արմանի», հույները՝ «արմենիկոս»։ Բայց հայերն իրենք իրենց «հայ» են անվանում։ Քչերը գիտեն, բայց սա շումերական գլխավոր աստվածներից մեկի՝ «հայա»-ի անունն է։ Նա պատկերված է այնպես, որ նրա ձեռքերի փոխարեն երկու գետեր են, որոնցից մեկը Տիգրիսն է, մյուսը՝ Եփրատը։ Այս երկու գետերն էլ սկիզբ են առնում Հայկական լեռնաշխարհից։
15. Շատ ժողովուրդների երակներում հայի արյուն է հոսում: Վերջին ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ հայերի ժառանգներ են չինացիների 4 %-ը, մոտավորապես յուրաքանչյուր 10-րդ թուրքը, յուրաքանչյուր 8-րդ իտալացին և յուրաքանչյուր 6-րդ լեզգին: Հայկական գեները մեծ տոկոսներով հանդիպում են նաև վրացիների, սիրիացիների, իրանցիների, ֆրանսիացիների և աշխարհի շատ այլ ժողովուրդների մեջ։
Անահիտ Վարդանանց
