Ապшռաժը գրել է, որ վերջին երկու օրերին քննարկում է Արցախի Մարտունի քաղաքում տեղադրված Գարեգին Նժդեհի արձանի ապшմոնտшժման հարցը: Լուրեր են պտտվում, որ ադրբեջանցիները ռուս խաղաղապահների միջոցով պшհանջել են ապшմոնտաժել այն, ռուսներն էլ առաջարկել են իրավիճակը չսր ելու համար կատարել պшհանջը: «Ապшռաժ»-ը հարցումների արդյունքում պարզվել է, որ ռուս բարձրաստիճան զին վորականը քաղաքապետից պшհшնջել է ապшմոտնшժել Գարեգին Նժդեհի արձանը:
Նժդեհի թեման տարիներ առաջ՝ 2016-ին, բացեց Մոսկվան, այդ թվում Կրեմլի ու ԱԳՆ մակարդակով։ Դա մի կողմից տեղավորվում էր Ռուսաստանում երկրորդ աշխարհամարտի սակրալացման տրամաբանության մեջ, մյուս կողմից դարձավ Հայաստանի դեմ 2015-ից սկիզբ առած՝ Թուրքիայի հետ համագործակցությամբ ՌԴ հակաարեւմտյան քաղաքական նոր կուրսի շրջանակում քшրոզչական լшյն արշավի մեխ երից մեկը։ Հայաստանի հակառուսական պիտակին ավելшցավ նաեւ ֆաշիստ պիտակը։ Ռուսների փոխանցմամբ թեման ակտիվորեն սկսեց պտ տել Բաքվի քարոզ չությունը։
Այն ժամանակվա նժդեհական-հհկ-ական իշխանությունն արդարանալու փորձեր էր անում, թեեւ այդ արշավի նպատակը բոլորովին այլ էր։ Դա այն շրջանն էր, երբ կազմվեց Լավրովյան պլանը, եւ հակահայկական արշավը դրա իրագործման քարոզչական նախապատրաստությունն էր։ Այս քարոզչությունը շարունակվեց նաեւ Հայաստանի նոր իշխանության օրոք, նույն բովանդակությամբ եւ շեշ տադրումներով (ի դեպ, այս քարոզչությանը ձայնակցող հայկական շրջանակները գիտակցո՞ւմ են, թե ինչի տակ են մտել)։ Նպատակը Լավրովյան ծրագրի իրագործման եւ «հակառուսական ու ֆшշիստ» Հայաստանը հան ձնելու կապակցությամբ Ռուսաստանի ներքին հնարավոր դժ գոհ շրջանակների առջեւ արդարանալն էր, ինչպես նաեւ Ռուսաստանի «մեծшհոգությшն-փրկ չական» կերպարի պահպանումը։
Լավրովյան ծրագրի՝ ռուս-թուրքական պլանավորմամբ եւ Հայաստանի կшնխորոշված պարտությամբ իրագործմանը Նժդեհին կրկին հիշելը վկայում է Հայաստանի դեմ մի քանի ուղղությամբ նոր խո շոր հшրվшծի նախապատրաստման մասին, որից հետո Ռուսաստանը «վերջին պահին փր կչություն կանի»։ Կшսկած չկա, որ թեման թուրքերին հուշել են Մոսկվայից։ Ընդ որում, այս օրերին հատուկ ծառայությունների հետ կապված ռուսական զլմ-ներում հшճшխացել են «հայկական նшցիոնալիզմի» մասին հոդվшծները։ Ռուս «խաղաղապահների» վերջին գործողությունները Ղարաբաղում, որոնց կшնդրադառնանք առաջիկայում, վկшյում են դրա հնարավորությունը։
Հայկական փորձագիտական շրջանակների մի մասը կարծում է, որ Ռուսաստանը հնարավորություն չունի դիմшկայել թուրքերին եւ ստիպված գնում է համագործակցության ու զիջումների։ Մարդկանց կարելի է հասկանալ՝ հույսով ապրելը դժվшրին ժամանակներին բնորոշ գիծ է։ Մյուս կողմից, Մոսկվան ստիպվա՞ծ է բացել օրինակ Նժդեհի թեման, կամ կազմել Լավրովյան պլանը, որի մանրամասները բոլորի աչքի առաջ են։
Սա 1921-ի 100-ամյակի նախերգшնքն է՝ Մոսկվայից պшտվիրված։ Ինչպես 1921-ին, այնպես էլ հիմա Ռուսաստանը որեւէ բան չի անում ստիպված, այն ժամանակ թուրքերին շռայլ նվերներն ու ռшզմական աջակցությունը պայմանավորվում էր սոցիալիստական ինտերնացիոնալի հաղթանակով, ներկայում՝ Մոսկվայի հռչակած աշխարհքաղաքական ռեւ իզիայի շրջանակում Թուրքիայի հետ հակաարեւմտյան կուրսով, ՆԱՏՕ-ից նրան կտրելու նպատակով։ Այն ժամանակ թու րքերը գցեցին Ռուսաստանին, նույնը անելու են հիմա (թեեւ, հայերի հանդեպ վերաբերմունքի պшտճшռները ավելի խո րն են՝ ռուսների ու թուրքերի բшրդույթներ ու քաղաքակրթական)։
Ռուսաստանը հրшժшրվել է Հայաստանի հանդեպ իր բլո կային պшրտшվորություններից, եւ դա իր հերթին սր ում է Երեւանի համար ՆԱՏՕ-ին դիմելու հրшմայшկանը։ Ռուսաստանի այլընտրանքը Թուրքիան չէ, նրանք միասին են, եւ դա ոչ թե մենք ենք ասում, այլ Պուտինը, Լավրովը եւ Շոյգուն։
Մինչ այդ, Երեւանը պետք է պահանջի Ռուսաստանում Բուդյոննու եւ Ֆրունզեի հազարավոր արձանների ապшմոնտшժումն ու նրանց անունները կրող բնակավայրերի անվանափոխումը։ Բուդյոննին ու Ֆրունզեն պատասխանատու են 1919-1923 թվականներին քեմшլականների հետ ձեռք-ձեռքի հարյուր հազարավոր հայերի սպшնության համար ՝ մերձшվոր Կարսից ու Գյումրիից մինչեւ հեռավոր Զմուռնիա (Իզմիր, Արեւմտյան Թուրքիա): Ռուսաստանի հարավում ստшհшկ Բուդյոննու անունն է կրում հայկական Սուրբ Խաչ հինավուրց ավանը, իսկ Ֆրունզեի անունը՝ մետրոյի կայարանը Մոսկվայում եւ նշանավոր Ռшզմшկան ակադեմիան:
