Սևան Ղազարյանը գրում է. Մինչ հայերը շունչները պահած սպասում էին, թե, երբ Ստալինը զո րքերը կմտցնի Թուրքիա և կգր ավի Արևմտյան Հայաստանը, «ժողովուրդների հայրը» նախընտրեց զո րք մտցնել Պարսկաստան և Թավրիզում ստեղծեց մի խամաճ իկային պետություն՝ «Ադրբեջանի Ժողովրդական Հանրապետություն անվամբ», որ
գոյությունը պահպանեց ընդամենը 1 տարի։ Այս օպ երացիան Ստալինի հրահ անգով պաշ տոնապես ղեկավարում էր Բերիան, իսկ գործնականում իրականացնում էր Բաղիրովը՝ սովետական ադրբեջանի ղեկավարը։ Սովետների խրա խուսմամբ Իրանի տարածքում սկիզբ է դրվում ադրբեջաներեն լեզվին, որին ամեն կերպ օժանդակում էր
սովետական ադրբեջանը։ Բարեբախտաբար, ի վերջո ԱՄՆ ճն շման ներքո Սովետական Միությունն ըն կրկեց. ԱՄՆ-ը աստիճանաբար մեծացրեց ռազ մական օգնությունն Իրանի կառավարությանն ու իրանական զի նված ուժերին ի վերջո հաջողվեց վերականգնել տարածքային ամբողջականությունը։
Այս միջադ եպը պատմությանը հայտնի է որպես «Իրանական Ճգ նաժամ», որից հետո փաստացիերեն սկսվեց Սառը Պատ երազմը։ Ուղղակի մի պահ պատկերացրեք թե ինչպես կարող էր դասավորվել մեր պատմությունը, եթե Սովետական Միությանը հաջողվեր պահել Իրանի հյուսիսն ու հետագայում այն ենթադրաբար կց վեր սովետական ադրբեջանին…
