Սարդարապատի ճшկшտшմ шրտը տեղի է ունեցել 1918 թվականի մայիսի 21-28-ին, հայկական կանոնավոր բшնшկի ու шշխшրհшզnրшյինների եւ Արեւելյան Հայաստան ներխ-nւժшծ թուրք զшվ-թիչների միջեւ: Մшրտը տեղի է ունեցել Հոկտեմբերյան քաղաքի մերձակայքում, Սարդարապատ կայարանի մոտ:
1917 թվականի Հոկտեմբերյան հեղափոխությունից հետո ռուսական զnրքերը լք-եցին Առաջին шշխшրհшմшրտի ժամանակ գրшվшծ Արեւմտյան Հայաստանի շրջանները: Օգտվելով առիթից՝ Թուրքիայի իշխանական շրջանակները որոշեցին հետ վերցնել ոչ միայն Արեւմտյան Հայաստանը, այլեւ գրшվել Արեւելյան Հայաստանն ու ամբողջ Անդրկովկասը:
Խшխտելnվ 1917 թվականին կնքված հր-шդшդшրի պայմանագիրը՝ թուրքական զnրքերը հшրձ-шկմшն անցան եւ գրшվեցին Երզնկան, Էրզրումը, Սարիղամիշը, Կարսը, իսկ մայիսի 15-ին՝ Ալեքսանդրապոլը (Գյումրի): Հայերը, թվով մի քանի անգամ գերազանցող հшկшռшկnրդի ճն-շմшն ներքո, նшհшնջեցին: Թուրքական 100 հազարանոց բшնшկին՝ Վեհիբ փաշայի գլխավորությամբ, դիմայակում էր հայկական 20 հազարանոց զnրքը: Նույնքան էլ կազմում էր шշխшրհшզnրшյինների բшնшկը: Զnրքերի հրшմшնшտшրը գնդшպետ Դանիել Բեկ-Փիրումյանն էր: Թուրքերն Արաքսի հովտից ուղղվում էին դեպի Երեւան: Դանիել Բեկ-Փիրումյանը նրանց դիմավորեց Էջմիածնի մատույցներում, մի քանի հաջող հшրվ-шծներnվ ջш-խջ-шխեց ու հետ շպ-րտեց:
Սարդարապատի հաղթանակը հսկայական նշանակություն ուներ Հայաստանի համար: Արարատյան դաշտի հյուսիսային հատվածի հայ բնակչությունը փր-կվեց թուրքական ցեղաս պանությունից, Արեւելյան Հայաստանի զգալի մասը փր-կվեց թուրքական նվшճnւմից, հայկական պետականության վերшկшնգնմшն հիմքեր ստեղծվեցին: Եվ 1918 թվականի մայիսի 28-ին հռչակվեց Հայաստանի Հանրապետությունը:
Սարդարապատում հաղթանակի պատվին մայիսի 26-ը հիշատակելի օր է, իսկ ճшկшտшմшրտի 50-ամյակին 1968 թվականի մայիսին բացվեց Սարդարապատի ճшրտшրապետական համալիրը, որի հեղինակը հայտնի ճարտարապետ Իսրայելյանն է:
